Słownik
| ADDENDA | (z łac. addere - dodawać) - dodatki i uzupełnienia do tekstu publikowanego, takie jak aneksy i appendiksy |
| ADENOID | migdałek gardłowy |
| ADSTRAT | rodzaj języka, z którego bierze się zapożyczenia w państwach wielojęzycznych |
| ADWEKCJA | napływ przemieszczających się poziomo mas powietrza atmosferycznego nad określone obszary, będący jedną z przyczyn zmian pogody |
| AGATIS | rodzaj z rodziny araukariowatych obejmujący około 20 gatunków wiecznie zielonych, długowiecznych drzew iglastych, rosnących w lasach tropikalnych i subtropikalnych od Indochin po Fidżi, cenionych ze względu na dobrej jakości drewno i żywice kopale |
| AKCYŹNIK | urzędnik państwowy pobierający akcyzę |
| AKTINIDIA | drzewiaste pnącze z rodziny aktinidiowatych, na ogół dwupienne, uprawiane dla soczystych owoców, rosnące w Azji |
| ALBEDO | stosunek ilości promieniowania odbitego do promieniowania padającego |
| ALBIGENS | członek francuskich sekt quasi-dominikańskich z XII wieku, odznaczający się wielką pobożnością i ascetycznym trybem życia |
| ALCEJSKI | strofa alcejska - rodzaj strofy czterowierszowej spotykanej w poezji antycznej |
| ALGONK | (proterozoik, eozoik) - eon w historii Ziemi zaliczany do prekambru, trwał od 2,6 mld do 570 mln lat temu |
| AMICYCJA | dawniej: przyjaźń |
| AMOFOSKA | sztuczny nawóz mineralny wieloskładnikowy: azot, fosfor i potas |
| ANTIHALO | (nieodmienne) - warstwa przeciwodblaskowa podłoża fotografii |
| ANTREJKA | w gwarze poznańskiej = przedpokój, ganek |
| APLEGIER | w ogrodnictwie: odkład, sadzonka powstała przez ukorzenienie bocznego pędu; ablegier; |
| ARAPAIMA | ryba słodkowodna z rodziny kostnojęzykowych |
| AUGMENT | gramatyczny prefiks e charakteryzujący formacje czasu przeszłego w szeregu starych języków indoeuropejskich |
| AUKUBA | niski krzew Dalekiego Wschodu o zimotrwałych liściach |
| AUSWEIS | auswajs, zaświadczenie o zatrudnieniu wydawane Polakom przez okupantów niemieckich |
| BACHMAT | nieduży, bardzo wytrzymały koń wierzchowy, używany dawniej przez jazdę tatarską i polską |
| BADAN | garbnik wyodrębniony z bergemii, rośliny występującej na wyżynach Azji Środkowej |
| BAKCHEJ | w poezji antycznej stopa wierszowa składająca się z jednej sylaby krótkiej i dwóch długich |
| BAKLAWA | ciasto z masą migdałową ropowszechnione w krajach bałkańskich |
| BAŁAKAĆ | regionalnie: gadać, opowiadać, gawędzić, zwłaszcza w gwarze lwowskiej |
| BALONFOK | trójkątny, silnie wypukły żagiel na statkach sportowych, zastępuje fok |
| BANKROFT | Kanadyjska odmiana jabłoni - zimowe owoce z karminowym rumieńcem |
| BARBARIA | brak kultury, prymitywizm |
| BARKÓWKA | pióro na skrzydle ptaka leżące bezpośrednio w pobliżu tułowia |
| BAROBUS | pojazd samochodowy odpowiednio wyposażony, umożliwiający doraźne wydawanie posiłków, dań barowych, napojów; barowóz |
| BARONET | angielski tytuł szlachecki, niższy od barona, dziedziczny w linii męskiej |
| BAROWÓZ | inaczej barobus, pojazd samochodowy wyposażony w urządzenia barowe |
| BEGUINE | powolny taniec ludowy z Martyniki, należący obecnie do kanonu tańca towarzyskiego. W żargonie polskich muzyków taniec ten zwany jest powszechnie beginką. |
| BEKMANIA | roślina pastewna z rodziny traw, występująca w Europie, zachodniej Syberii i na Kaukazi |
| BELUARDA | ruchoma wieża oblężnicza |
| BERAJTER | dawniej, osoba ujeżdżająca konie wierzchowe, nauczyciel jazdy konnej |
| BEWATRON | cykliczny akcelerator cząstek naładowanych; kosmotron; synchrotron protonowy |
| BILBIL | ptak śpiewający z rzędu wróblowych |
| BLEKAUT | wygaszenie świateł na scenie w celu oddzielenia od siebie scen sztuki |
| BLIKOWAĆ | silnie odbijać światło w kierunku obiektywu aparatu lub kamery |
| BLIZZARD | gwałtowny, zimny wiatr północno-zachodni w Ameryce Północnej |
| BOGHEAD | rodzaj węgla powstałego ze szczątków roślin wodnych; boghed |
| BOLDYNA | alkaloid z liści - składnik preparedu boldine |
| BOTFORT | dawniej: but przeznaczony do konnej jazdy |
| BRACERO | kontraktowy robotnik meksykański, pracujący zwykle w USA |
| BRAKTEAT | średniowieczna moneta wybita jednostronnie z cienkiej blaszki na miękkiej podkładce |
| BRYFOK | prostokątny lub traezowy żagiel rejowy podnoszony na fokmaszcie szkunera |
| BUMAŻKA | zdrobnienie od: bumaga (papier urzędowy, dokument) |
| BUSCOPAN | lek ziołowy rozkurczający mięśnie gładkie |
| Słowo zostało usunięte z OSPS | |
| BUSZBOK | antylopa afrykańska; zamieszkuje lasy na południe od Sahary |
| CARDOX | urządzenie do bezpiecznego urabiania węgla w warunkach grożących wybuchem |
| CASHEW | orzech nerkowca (nanercza zachodniego) |
| CEGLARKA | maszyna do produkcji cegieł |
| CEKROPKA | drzewo z rodziny morwowatych; cekropia; drążnia |
| CENTRYFUGA | przestarzale: wirówka |
| CERATONIA | szarańczyn strąkowy, gatunek zimozielonego drzewa należący do rodziny bobowatych. Występuje dziko i w uprawie w regionie śródziemnomorskim. Strąki nazywane są chlebem świętojańskim. |
| CERTÓWKA | rodzaj sieci zastawianej do połowu cert |
| CHARŁAĆ | być przez dłuższy czas słabym, mizernym, cierpiącym, chorowitym; cherlać |
| CHIRAGRA | aretretyzm powodujący bóle i zniekształcenie stawów palców dłoni |
| CICISBEO | (z włoskiego) - przyjaciel domu adorujący panią domu, mający w stosunku do niej dwuznaczne zamiary |
| CLADUS | jednostka klasyfikacyjna w systematyce organizmów |
| CUMBIA | rytmiczna muzyka z Kolumbii, również taniec do tej muzyki |
| CURACAO | likier pomarańczowy o zawartości ok. 40% alkoholu |
| CYZELER | człowiek rzeźbiący w metalu; cyzelator |
| CZEPIGA | rączka pługa konnego; ptak zamieszkujący w Afryce |
| CZICZEWA | język z rodziny bantu używany w południowo-środkowej Afryce |
| CZUBRICA | (z bułgarskiego) - przyprawa uzyskiwana z cząbru górskiego, charakterystyczna dla kuchni bułgarskiej. Czubricy używa się głównie do zup, mięs, fasoli i serów, a także do kanapek. |
| DEBEŚCIAK | potocznie, żartobliwie: ktoś, kto jest najlepszy w czymś, mistrz |
| DEESIS | (nieodmienne) motyw związany z ikonografią chrześcijańską, polegajacy na trójczęściowym obrazowaniu osób świętych - centralną postacią jest Chrystus, obok Maryja, a następnie Jan Chrzciciel. |
| DEJDWUD | podwodna część statku; dejwud |
| DEWADASI | tancerka hinduska wykonująca religijne tańce |
| DEZABIL | swobodny strój domowy poranny lub nocny; niekompletne ubranie, strój negliżowy |
| DIAPAUZA | u stawonogów (głównie owadów): okresowe zwolnienie procesów rozwojowych organizmu, będące formą przystosowania do przetrwania niekorzystnych warunków środowiska, np. suszy, chłodów |
| DIATRYBA | przemówienie albo utwór literacki wyrażające protest lub krytykę |
| DIGAMBARA | przedstawiciel jednego z dwóch głównych (obok śwetambarów) kierunków w łonie dźinizmu |
| DILDO | sztuczny członek służący do masturbacji |
| DIPAWALI | hinduskie święto ku czci bogini Lakszmi; diwali |
| DIPTEROS | typ świątyni w starożytnej Grecji, której naos otaczała dwurzędowa kolumnada |
| DIUSZESA | odmiana gruszy o zielonożółtych, soczystych owocach |
| DOLCIAN | dulcian, dulcino - instrument muzyczny, prototyp fagotu |
| DOLERYT | skała magmowa o składzie bazaltu, lecz gruboziarnista |
| DOTCOM | w żargonie informatycznym: firma internetowa |
| DRAKKAR | wojenny żaglowiosłowiec Wikingów z III-XI w.; bezpokładowy z jednym masztem rejowym |
| DRAPARNIA | scenariusz filmowy |
| DREHBUCH | urządzenie stosowane w fabryce papieru do drapania filcu |
| DRESIARA | przedstawicielka subkultury młodzieżowej, młoda dziewczyna nosząca dres jako ubranie codzienne, charakteryzująca się zaczepnym, agresywnym zachowaniem, często popełniająca drobne lub poważniejsze przestępstwa |
| DROPSZOT | w tenisie - uderzenie piłki od dołu skracające jej lot |
| DRZEWIGA | owad z rodziny drzewigowatych, pasożytujący w stadium larwalnym w czerwiu pszczelim |
| DUNGIJA | jednomasztowy statek wodny z trójkątnym żaglem używany w starożytnych Indiach |
| DUUMWIRAT | wspólne rządy dwóch osób |
| DWUKONKA | dorożka dwukonna |
| DWUOKSAN | organiczny związek chemiczny w postaci bezbarwnej, oleistej cieczy; dioksan, dwutlenek dwuetylenu |
| DYFTONG | połączenie dwu samogłosek w jednej sylabie |
| DYPTAM | bylina z rodziny rutowatych |
| DYSFORIA | uczucie przygnębienia, złe samopoczucie, reagowanie rozdrażnieniem |
| DZIERŻAK | cepisko - dłuższa część cepa, trzymana w ręku przy młóceniu |
| DZONGKHA | język urzędowy Bhutanu |
| EGOFONIA | charakterystyczne nosowe brzmienie głosu chorego, występujące np. przy zapaleniu płuc |
| EGOTYK | człowiek, którego cechuje egotyzm, przesadnie zajmujący się własną osobą |
| EJDETYK | człowiek zdolny do przeżywania wyobrażeń w sposób niezwykle wyrazisty |
| EKRONITA | mieszkaniec Ekronu, miasta biblijnego |
| EKSZAPAŚNIK | były zapaśnik |
| EMISKOP | przyrząd do pomiaru wielkości emisji światła, stosowany głównie w optoelektronice |
| EMPLOI | zawodowa specjalność aktora, np. amant; |
| ENZOOTIA | występowanie zachorowań na daną chorobę zakaźną, wśród zwierząt na danym terenie, na stałym zwiększonym poziomie |
| EPENDYMA | rodzaj tkanki glejowej w formie nabłonka (z pojedynczej warstwy komórek); wyścieła komory mózgowe i kanał środkowego rdzenia kręgowego |
| EPILACJA | depilacja; usuwanie owłosinia w celach leczniczych bądź kosmetycznych |
| ERGOGRAF | przyrząd do graficznego zapisu pracy mięśni |
| ESHAELKA | motocykl marki SHL |
| Słowo zostało usunięte z OSPS | |
| ESPLANADA | szeroka ulica z aleją spacerową, promenada. Pierwotnie była to niezabudowana przestrzeń przed fortyfikacjami, najczęściej pas pomiędzy miastem a twierdzą, dający doskonałą widoczność i możliwość prowadzenia ostrzału |
| ESTUARIUM | poszerzone, lejkowate ujście rzeki, powstałe w wyniku działania pływów morskich |
| ETNARCHA | tytuł nadawany przez władców krajów hellenistycznych i przez Rzym władcom krain zależnych |
| FAGOSOM | wakuola powstająca okresowo w komórce w przebiegu fagocytozy lub pinocytozy, przyczyniająca się do trawienia i zużytkowania substancji wchłoniętych do komórki |
| FAJFOKLOK | przyjęcie popołudniowe, odbywające się zwykle o godzinie piątej; fajf; five o'clock |
| FALOWNIK | urządzenie do przetwarzania prądu elektrycznego |
| FARSIDŁO | potocznie licha farsa |
| FEREZJA | obszerny płaszcz męski pochodzenia wschodniego, noszony w Polsce w XVI i XVII wieku |
| FIDYBUS | przestarzale: cienkie drewienko lub zwitek papieru do zapalania fajki, papierosa, cygara |
| FILDEKOS | rodzaj przędzy bawełnianej |
| FILODIUM | liść o płaskim ogonku i zanikłej blaszce liściowej |
| FILOKSERA | owad z nadrodziny mszyc; winiec |
| FILUNG | płycina, ramiak, filunek; w stolarstwie: płaszczyzna otoczona wypukłą listwą |
| FISTUŁA | instrument muzyczny, piszczałka organowa o wysokim brzmieniu, także przetoka; owrzodzenie w postaci kanału łączącego różne jamy ciała z powierzchnią |
| FIZETYNA | barwnik z grupy flawonów, używany do barwienia wełny i skór |
| FLEROW | pierwiastek chemiczny o symbolu Fl |
| FLIGEL | dawniej: skrzydło okienne lub listewka do zawieszenia półki na ścianie; dawniej: fligel-adiutant - oficer pełniący służbę u boku panującego |
| FLOGISTON | w alchemii: hipotetyczna substancja palna, której istnieniem tłumaczono procesy spalania i utleniania |
| FOKKER | holederski samolot marki Fokker |
| Słowo zostało usunięte z OSPS | |
| FORLUK | przedni luk na statku |
| FORMIARZ | giser, wyrabiający formy na odlewy |
| FREIHERR | (z niemieckiego) najniższy i jeden z najstarszych niemieckich tytułów arystokratycznych odpowiadający baronowi, niższy od grafa (hrabiego). |
| FRIMAIRE | trzeci miesiąc we francuskim kalendarzu rewolucyjnym - od 21-23 XI do 20-22 XII |
| FRULLATO | technika gry stosowana na niektórych instrumentach dętych (najczęściej na flecie) dająca efekt zbliżony do tremolo, ale wykonywana na nieprzerywanym dźwięku i bez zmiany jego wysokości. |
| FULMENIT | kruszący materiał wybuchowy, stosowany w górnictwie węglowym |
| GAGMAN | pracownik wytwórni filmowej specjalizujący się w tworzeniu gagów |
| GALAGO | małpiatki afrykańskie o długim ogonie. Charakteryzują się długim ogonem i nocnym trybem życia. |
| GANASZE | płaskie, półokrągłe kości czaszki konia |
| GANDYSTA | zwolennik programu walki politycznej o niepodległość Indii, sformułowanego przez M.Gandiego |
| GERYDON | mały, narożnikowy stolik o jednej nodze, na drobiazgi, kwiaty itp. |
| GHUL | w wierzeniach przedmuzułmańskiej Arabii: zły duch, demon, zwykle rodzaju żeńskiego, pojawiający się pod postacią zwierząt (głównie hien), potworów lub wiedźm |
| GLIPTAL | bezbarwna żywica błonotwórcza z grupy poliestrów wykorzystywana do wyrobu lakierów |
| GLORIOZA | pnącze z rodziny liliowatych, występujące w rejonach międzyzwrotnikowych Afryki i Azji oraz na Madagaskarze |
| GRABISKO | długi trzonek, na którym osadzone są grabie |
| GRAFIOZA | choroba wiązu, po raz pierwszy zidentyfikowana w Holandii w 1920 roku |
| GRĄŻYCA | nazwa kaczki nurkującej dla zdobycia pokarmu, np. czernica, edredon |
| GRUPENSEKS | potocznie o seksie grupowym |
| GUDŁAJ | obraźliwe określenie Żyda |
| HALIFAKS | łyżwa z zaokrąglonym czubem - nazwa wywodzi się od miasta w Kanadzie |
| HALOIZYT | minerał, uwodniony krzemian glinu; glageryt |
| HEKELFON | dęty instrument muzyczny, rodzaj barytonowego oboju |
| HERBATNI | przymiotnik od słowa herbata; róża herbatnia |
| HIERODULA | w starożytnej Grecji niewolnica przeznaczona do służby świątynnej, szczególnie w świątynii Afrodyty |
| HIGHBROW | (nieodmienne) intelektualista pogardliwie odnoszący się do kultury masowej |
| HILLMAN | samochód marki Hillman (brytyjska marka samochodów powstała na początku XX wieku, zniknęła z rynku w 1977 roku) |
| Słowo zostało usunięte z OSPS | |
| HIPERGOL | paliwo rakietowe reagujące przez samo zetknięcie się z utleniaczem |
| HIPERYZM | błędna forma językowa uważana przez mówiącego lub piszącego za poprawną |
| HIPURYT | kopalny małż o asymetrycznej muszli, skałotwórczy, żyjący gromadnie w ciepłych morzach w okresie górnej kredy |
| HOLLINA | stalowa lina używana na traulerze do ciągnięcia sieci po dnie morza; lina holownicza |
| HOŁOBLA | w zaprzęgu jednokonnym dyszel połączony z chomątem |
| HOMARZEC | gatunek skorupiaka z rodziny homarów |
| HURDYCJA | w średniowiecznych budowlach obronnych: drewniana galeria na zewnątrz murów, z której miotano pociski i wylewano na atakujących wrzące ciecze przez otwory w podłodze |
| HYDATODA | twór na liściach służący do wydalania nadmiaru wody |
| ICHTYS | słowo, którego 6 liter stanowi skrót chrześcijańskiego wyznania wiary (Iesous Christos Theou Yios Soter - Jezus Chrystus Syn Boga Zbawiciel) |
| IDYLLIK | autor sielanek; idyllista |
| IHAHA | wyraz naśladujący głos konia |
| IKSIKSELKA | potocznie: odzież, bielizna o rozmiarze XXL |
| IMPETYK | osoba wybuchowa, gwałtowna; raptus, pasjonat |
| INKRUSTATOR | artysta wykonujący inkrustacje (pokrywaniu przedmiotu powierzchnią np. ze złota lub kości słoniowej) |
| IRYJSKI | rzadko: związany z Irlandią; irlandzki |
| IZOMALT | małokaloryczny środek słodzący |
| JACZEJKA | dawniej w ZSRR: podstawowa komórka partii komunistycznej |
| JAKUBKA | linka z grubymi węzłami umieszczonymi w równych odstępach, służąca zwykle do wspinania się z łodzi na statek |
| JAPONKA | plastikowy lub gumowy sandał noszony na bosą stopę, trzymający się na dwóch paskach przechodzących między palcami |
| JAREŃSKI | przymiotnik od: Jaren (siedziba rządu Republiki Nauru) |
| JASMON | nienasycony keton, bezbarwna ciecz o zapachu jaśminu występująca w niektórych roślinnych olejkach eterycznych, otrzymywana także syntetycznie, używana w przemyśle perfumeryjnym |
| JEBUDU | wulgarny wyraz oddający głośny upadek, uderzenie; łubudu |
| JOGACZAR | wyznawca hinduskiej szkoły fiozoficznej utworzonej na gruncie buddyzmu |
| JURGIELT | dawniej: roczne wynagrodzenie dowódców wojskowych i niektórych urzędników; roczny żołd; |
| JURODIWYJ | osoba nawiedzona albo udająca taką, mająca według ludzi przesądnych dar jasnowidzenia lub przepowiadania |
| KADARYTA | przedstawiciel lub zwolennik szkoły teologicznej w islamie, uznającej że czyny człowieka są wynikiem jego wolnej woli |
| KAKEMONO | japoński obraz lub napis kaligraficzny na rolce jedwabiu albo papieru, ze sznurkiem do zawieszania na górnej krawędzi i drążkiem obciążającym na dolnej |
| KAMBIUM | warstwa komórek łodygi, pnia i korzenia drzew i krzewów; miazga łykodrzewna |
| KAMBRYK | płótno bawełniane podobne do batystu, używane do wyrobu podszewek |
| KANTYLENA | melodia o charakterze lirycznym |
| KAPEWU | [czytaj: kapeWU] słowo potoczne, używane w formie pytania, znaczące tyle co: rozumiesz? kapujesz? |
| KARDYF | gatunek angielskiego węgla kamiennego charakteryzujący się wysoko kalorycznością i łatwopalnością |
| KASACZEK | zdrobnienie od kasak - luźna bluzka damska zapinana od tyłu lub kurtka noszona przez dżokejów |
| KATOL | pogardliwie: katolik; papista |
| KAULERPA | glon z typu zielenic; pełzatka |
| KAUSZA | metalowa ramka w kształcie pierścienia, usztywniająca i chroniąca pętlę na końcu liny przed zgnieceniem; sercówka, chomątko |
| KCYŃSKI | przymiotnik pochodzący od nazwy miejscowości Kcynia |
| KELYFIT | odmiana węgla kamiennego |
| KERAMZYTOBETON | materiał budowlany o dobrych właściwościach odpornych na temperaturę, wilgoć itp. |
| KERYGMAT | w pierwotnym chrześcijaństwie: orędzie o śmierci i zmartwychwstaniu Jezusa i o znaczeniu tych wydarzeń, głoszone jako Dobra Nowina i apel o nawrócenie |
| KIDSBAND | dziecięcy zespół wokalny wykonujący muzykę pop |
| KIECCZYNA | potocznie: licha sukienka, kiecka |
| KIGELIA | drzewo z rodziny bignoniowatych; drzewo kiełbasiane |
| KIMBERLIT | magmowa skała głębinowa z rodziny perydotytu, zawierająca diamenty |
| KINDERBAL | bal, zabawa dla dzieci |
| KLABZDRA | gwarowo: tęga, zaniedbana kobieta |
| KNIFOFIA | roślina z rodziny liliowatych; wstydlin |
| KOKSAGIZ | (z tureckiego kok-sagyz) gatunek mniszka z rodziny złożonych, występujący w górach Tienszan, niekiedy uprawiany dla pozyskiwania kauczuku występującego w jego soku mlecznym |
| KOMENSAL | organizm pozostający w symbiozie z innym organizmem |
| KOMIĘGA | łódź wydrążona z wielkiej kłody drzewa do jednorazowego spływu z biegiem rzeki |
| KONKLAWE | zgromadzenie kardynałów dokonujące wyboru nowego papieża |
| KONTYSTA | pracownik księgowości zapisujący operacje finansowe na kontach |
| KOPROLIT | skamieniały ekstrement zwierząt kopalnych, składający się głównie z fosforanów |
| KOSTOTOM | przyrząd chirurgiczny w postaci mocnych metalowych nożyc o krótkich ostrzach do przecinania żeber i innych cienkich kości |
| KOWERKOT | gęsta tkanina wełniana, półwełniana lub bawełniana, o splocie skośnym rządkowym lub pochodnym od atłasowego 5-nitkowego |
| KRÓCICA | pistolet o krótkiej lufie i małej donośności, używany w XVII i XVIII wieku |
| KRECHTAĆ | o krektunach: wydawać urywany, pojedynczy ton w okresie toków; krektać |
| KSOANON | wczesnoarchaiczna rzeźba grecka o przeznaczeniu kultowym |
| KSYLOFAG | gatunek saproksyliczny odżywiający się drewnem (głównie owady - termity, niektóre kornikowate). Ksylofagi najliczniej występują w lasach, zwłaszcza lasach naturalnych. Należą do nich groźne szkodniki drzew. |
| KUPROR | stop miedzi z aluminium służący do wyrobu sztucznej biżuterii |
| ŁABUNIEC | przedstawiciel rodziny drapieżnych owadów z rodziny kosarzy |
| LAJZER | łajza, włóczęga |
| LAKKOLIT | lakolit - intruzja zgodna, jedna z form zjawisk plutonicznych związanych z intruzją (wdzieraniem się magmy w skorupę ziemską i nieprzedostaniem się jej na powierzchnię). Lakkolit ma kształt bochenka, soczewki lub grzyba. |
| LANDGRAF | tytuł niemieckich feudałów; do 1806 roku udzielny władca terytorialny w Turyngii i Hesji |
| LANGSKIP | wiosłowo-żaglowy okręt skandynawski używany w średniowieczu przez Wikingów |
| LAUDES | lauda; modlitwa pochwalna odmawiana o wschodzie słońca |
| LEDERHOSE | skórzane spodnie na szelkach noszone w Bawarii i Tyrolu |
| LEŻNIA | drewniana belka, na której się opiera więźba dachowa; murłata; namurnica; namur |
| LENICJA | osłabienie artykulacyjno-akustyczne danego dźwięku |
| LEWANT | polski statek towarowy |
| LIBACYJKA | zdrobnienie od libacja: popijawa, biba, bibka, hulanka, uczta pijacka |
| LICEISTA | przestarzale: uczeń liceum |
| LIKLINA | linka roślinna, którą są obszyte krawędzie żagli w celu ich wzmocnienia |
| ŚILPAŚASTRA | silpasiastra, indyjski tekst zawierający reguły tworzenia dzieł plastycznych i architektonicznych |
| LLANERO | [czytaj: janero lub ljanero] konny pastuch na stepach Kolumbii i Wenezueli |
| LOL | wykrzyknik używany do wyrażenia śmiechu, rozbawienia |
| LOMBR | gra w karty rozpowszechniona w XVII w., jeden z prototypów brydża |
| ŻELOPIS | długopis z wkładem żelowym |
| MAHAJUGA | w kosmologii indyjskiej: pełen cykl czterech jug; ćaturjuga |
| MAKART | makartowski kwiat, bukiet; zasuszony, barwiony kwiat lub bukiet kwiatów i traw |
| MAKSURA | miejsce w meczecie przeznaczone dla władcy |
| MARATTI | dzianina osnowowa przypominająca milanez, odznaczająca się dużą rozciągliwością, o niespadających oczkach; używana na kostiumy kąpielowe i bieliznę damską. |
| MAZHAB | szkoła klasyczna prawa muzułmańskiego |
| MENDEL | miara liczbowa, piętnaście sztuk, czwarta część kopy, stosowana głównie na wsi |
| MENDELEW | promieniotwórczy pierwiastek chemiczny o symbolu Md, niewystępujący w stanie naturalnym w przyrodzie |
| MESZUGE | człowiek niespełna rozumu |
| MEZOSKAF | statek głębinowy, używany głównie do celów naukowo-badawczych |
| MIGNON | stopień czcionki równy siedmiu punktom typograficznym (2,632 mm); kolonel |
| MIKOŁAJ | osoba przebrana za Świętego Mikołaja |
| MINETTA | żyłowa skała magmowa z grupy lamprofirów |
| MŁOTOWIERTARKA | elektronarzędzie przeznaczone głównie do wiercenia otworów w betonie, kamieniu, marmurze itp. |
| MODYSTA | osoba zajmująca się wyrobem i sprzedażą ubiorów lub kapeluszy damskich; modniarz |
| MOFETA | chłodny wyziew gazów wulkanicznych, złożony głównie z dwutlenku węgla, występujący na terenach wulkanicznych i powulkanicznych |
| MONTEJUS | ciśnieniowy aparat do okresowego przetłaczania cieczy |
| MOTOWĄZ | rodzaj sieci do połowu węgorzy i innych ryb dennych - długi sznur połączony z całym szeregiem sznurów opatrzonych haczykami |
| MROZOWISKO | inaczej zmrozowisko, mała polanka śródleśna, w której nocą powstają przymrozki |
| MSZYWIOŁ | bezkręgowiec, o ciele w zwapniałej pochewce, żyjący w dużych koloniach w morzach lub wodach słodkich |
| MUCHARSKI | przymiotnik pochodzący od nazwy miejscowości Mucharz, leżącej w Małopolsce, w powiecie wadowickim |
| MUKARNAS | w architekturze muzułmańskiej motyw dekoracyjno-konstrukcyjny |
| MYŁKUS | samiec zwierzyny płowej z nieprawidłowo rozwiniętym porożem |
| MYSZOWÓR | inaczej tafa, wiewiórka workowata - drapieżny torbacz żyjący w Australii |
| NACHUR | ssak z rodziny krętorogich, zamieszkujący wysokogórskie rejony Himalajów |
| NAHUA | język aztecki |
| NAJĄDRZE | część męskiego narządu rozrodczego, przylegająca do górnej części jądra |
| NARTEKS | długi, wąski przedsionek w kościele |
| NARZYNKA | narzędzie ręczne, skrawające, służące do nacinania lub wykańczania gwintów |
| NICDOBREGO | (nieodmienne) - nicpoń |
| NUŻENIEC | roztocz, pasożyt torebek włosowych i gruczołów łojowych ssaków |
| OBIEGNIK | inaczej grupetto, ozdobnik; szybkie opisanie dźwięku jego górną i dolną sekundą |
| OBSŁONKA | osłonka, pokrywka, przykrycie |
| ODMULINA | osad, namuł usunięty z kotła parowozowego w czasie odmulania |
| ODZIEREK | (zwykle używane w liczbie mnogiej - odzierki) - odpadki powstające przy mizdrowaniu skór w garbarni |
| OKSEFT | dawna miara objętości cieczy od 200 do 400 litrów |
| OLIBANUM | żywica pozyskiwana z drzew rodzaju kadzidła rosnących na półpustyniach i obrzeżach pustyń północno-wschodniej Afryki, używana w produkcji kadzidła i perfum. |
| ORIFLAMA | chorągiew, sztandar, znaki, będące symbolem oddania sprawie |
| OSSOBUCO | (nieodmienne - z włoskiego) - potrawa mediolańska - kolanko cielęce w sosie z wina z pomidorami |
| OSTINATO | wyrazisty motyw powtarzający się w utworze wielokrotnie |
| OSZAST | deska boczna z pnia drewna, z jednej strony płaska, z drugiej zaokrąglona |
| OTUŁEK | rodzaj z rodziny otułkowatych |
| OTUNIT | minerał, uwodniony fosforan uranylo-wapniowy, silnie promieniotwórczy; autunit |
| PÓŁKOKS | rodzaj paliwa uzyskiwanego w procesie wytlewania węgli lub torfów |
| PAREGRA | uboczna, drobna twórczość literacka danego autora, niezaliczana do jego twórczości podstawowej |
| PASIWUM | strona bierna w odmianie czasownika |
| PAWIMENT | podłoga, posadzka, zwłaszcza mozaikowa |
| PEGMATYT | grubokrystaliczny zespół mineralny występujący w magmowych skałach głębinowych i w skałach metamorficznych |
| PERFECT | potocznie: idealnie, znakomicie, świetnie, w stopniu doskonałym; perfekt |
| PETREL | ptak morski z rzędu rurkonosych; fulmar |
| PIMELEA | wiecznie zielony krzew zdobny z rodziny wawrzynowatych |
| PIRYDYNA | związek heterocykliczny; azyna |
| PŁACIWO | rzadko: płaca, zarobek |
| Słowo zostało usunięte z OSPS | |
| PLEREZA | fryzura męska, w której długie włosy, zaczesane do tyłu, zakrywają kark |
| PLESSYT | drobnokrystaliczna mieszanina różnych odmian żelaza niklonośnego, występująca w meteorytach żelaznych |
| PLEUSTON | ogół gatunków roślin i zwierząt pływających na powierzchni wód, głównie jezior |
| POBIJAK | rodzaj młota dwuręcznego służącego do prostowania blachy |
| PODKUREK | posiłek jedzony przed snem |
| PODŻYŁY | przestarzałe: będący w podeszłym wieku, mający wiele lat; podstarzały |
| PODNAWKA | ryba okoniokształtna z pierwszą płetwą grzbietową przekształconą w leżącą na głowie przyssawkę; remora |
| PODROZJAZDNICA | podkład kolejowy ułożony pod rozjazdem |
| PODWÓJCI | dawniej: zastępca, pomocnik wójta |
| POETESSA | przestarzale - poetka |
| POKUNA | sztuczna sadzawka pełniąca rolę zbiornika wodnego, będąca też miejscem rytualnych ablucji, budowana przy klasztorach cejlońskich buddystów |
| PONOR | (z języka serbskiego) - wchłon , na obszarach krasowych, miejsce gdzie wody strumieni, potoków czy rzek wpływają pod powierzchnię terenu. Forma terenu właściwa obszarom krasowym, mająca postać otworu lub korytarza wydrążonego przez wodę. Miejsce wpływu wód krasowych w podziemne korytarze. |
| PORYBLIN | rodzaj roślin z gromady widłaków |
| POWIŚLAK | mieszkaniec Powiśla, dzielnicy Warszawy |
| PRAATOM | teoretyczny zaczątek wszechświata mający skupiać w sobie całą materię i przestrzeń przed momentem Wielkiego Wybuchu |
| PRASADAM | w hinduizmie: pożywienie ofiarowane Bogu, który w zamian udziela błogosławieństwa i oczyszczenia, a także uświęca ów pokarm, który następnie spożywany jest przez wiernego; prasad, prasada |
| PREDELLA | część ołtarza spoczywająca na mensie, stanowiąca podstawę retabulum |
| PROSTKA | prostoliniowy odcinek rury o niezmiennym polu i kształcie przekroju |
| PRZEORZECH | wysokie drzewo o jadalnych nasionach i twardym drewnie; hikora; orzesznik |
| PSAMMIT | okruchowa skała osadowa o wielkości ziaren od 0,01 do 2 milimetrów, np. piasek, piaskowiec |
| PUSHBALL | gra zespołowa polegająca na przetaczaniu ogromnej piłki do bramki przeciwnika |
| PUZANEK | śledź kaspijski - ryba wędrowna |
| RACEMAT | substancja chemiczna nie wykazująca aktywności optycznej |
| RACHATŁUKUM | słodki wyrób cukierniczy, charakterystyczny dla wielu lokalnych kuchni, głównie z obszaru Półwyspu Bałkańskiego i Bliskiego Wschodu. Jest to tradycyjny smakołyk, zwykle o smaku owocowym i konsystencji galaretki, wyrabiany ze skrobi pszennej lub mąki ziemniaczanej oraz cukru. |
| RADOCHA | potocznie: radość, uciecha |
| RAKSZASA | złośliwy, zły demon w kulturze hinduskiej |
| REFAKCJA | rabat, rekompensata za towar uszkodzony, opust przy zakupie większej ilości towaru |
| REGOLIT | zwietrzała skała pokrywająca planety nie posiadające atmosfery |
| RETURKA | dawniej bilet powrotny |
| REWIETKA | krótkie widowisko estradowe |
| REZORCYNA | związek organiczny z grupy fenoli, wykorzystywany m.in. do syntez barwników |
| RIDBOK | rodzaj antylop z rodziny wołowatych |
| RIKSDAG | jednoizbowy parlament królestwa Szwecji. Liczy 349 posłów, wybieranych na czteroletnią kadencję. |
| Słowo zostało usunięte z OSPS | |
| ROLLWERK | zwijany ornament |
| RYMOPIS | człowiek, który układa wiersze |
| SAJMIRI | trupia główka (Saimiri sciureus), najmniejszy gatunek małpy szerokonosej zaliczany do rodziny płaksowatych, zamieszkujący lasy tropikalne północnej i środkowej części Ameryki Południowej oraz południowej części Ameryki Środkowej. |
| SAMISEN | shamisen, trzystrunowy japoński instrument muzyczny przypominający banjo. |
| SASAFRAS | niskie drzewo z rodziny wawrzynowatych |
| SCIOLTO | artykulacja przy grze na instrumentach smyczkowych, polegająca na wydobywaniu kolejnych dźwięków przez szybkie i zdecydowane pociągnięcia całym smyczkiem |
| SCJATYK | dawniej: człowiek cierpiący na rwę kulszową (scjatykę) |
| SECONDO | w utworach fortepianowych na cztery ręce: partia niższa, basowa, wykonywana przez grającego z lewej strony |
| SEFIRA | (dop. lm. SEFIROT) w kabale żydowskiej: każda z dziesięciu emanacji Boga |
| SELFAKTOR | przędzarka wózkowa; maszyna do wytwarzania przędzy |
| SERZYSKO | zgrubienie od ser |
| SFOSOWIEC | działacz SFOS-u (Stołecznego Funduszu Odbudowy Stolicy) |
| SIBUI | spokojne piękno i harmonia |
| SKAJLAJT | świetlik; oszklone okno w dachu kabiny lub pokładzie statku |
| SKRĘCAK | tłocznik do skręcania |
| SKYLIGHT | skajlajt; oszklone okno w dachu kabiny lub pokładzie statku |
| SLABING | ciężka walcarka do walcowania wlewków na kęsiska; zgniatacz |
| SMUGACZ | dodatkowy ładunek pocisku artyleryjskiego, powodujący powstanie smugi świetlnej za wystrzelonym pociskiem |
| SOCCER | nazwa europejskiej piłki nożnej używana w krajach anglosaskich, głównie USA, dla odróżnienia od futbolu amerykańskiego |
| SOLFUGA | ciepłolubny pajęczak o segmentowanym głowotułowiu i odwłoku; owadożerny |
| SOSRĄB | spotykana w starych domach wiejskich gruba (zwykle zdobiona) belka stropowa biegnąca wzdłuż całego budynku. |
| SPLĄTEK | inaczej protonema, młodociane stadium gametofitu mszaków, powstaje z zarodnika |
| SPRZʯAJ | ogół zwierząt pociągowych wykorzystywanych w rolnictwie jako siła pociągowa |
| STRABIZM | zez, nierównoległe ustawienie gałek ocznych względem siebie, powodujące nieprawidłowe widzenie |
| STRĘTWA | węgorz elektryczny |
| STROBILA | część ciała tasiemca złożona z członów, na której osadzona jest główka |
| STRZEBLA | (Phoxinus), rodzaj ryb z rodziny karpiowatych. Występują w rzekach i wodach stojących Europy oraz północnej i środkowej Azji. W Polsce występują 2 gatunki strzebli (objęte ochroną gatunkową): strzebla potokowa (Phoxinus phoxinus) i większa od niej strzebla przekopowa (Phoxinus percnurus). |
| SUDOKU | popularna liczbowa gra logiczna, wywodząca się z Japonii |
| SUPRESJA | procesy komórkowe prowadzące do zniesienia lub osłabienia skutków mutacji |
| SUROWNIA | część cukrowni, w której buraki poddawane są wstępnemu przerobowi |
| SUTASZ | wyrób w postaci sznureczka oplecionego krzyżującymi się skośnie nićmi, używany m.in. do ozdabiania sukien, zasłon, a także jako naszywki przy mundurach |
| SYNTINA | benzyna syntetyczna otrzymywana z tlenku węgla i wodoru |
| SZLAGON | ironicznie o szlachcicu jako o kimś niewykształconym, zasiedziałym na wsi |
| SZWUNG | potocznie: zapał, entuzjazm |
| SZYMBORSKI | przymiotnik pochodzący od nazwy dzielnicy Inowrocławia Szymborze, dawnej wsi, miejsca urodzenia Jana Kasprowicza |
| TALWEG | linia najgłębszego koryta będąca podstawą do wytyczenia linii granicznej na rzekach żeglownych |
| TAMADA | w Gruzji: gospodarz i mistrz ceremonii uczty |
| TEORBAN | instrument strunowy szarpany, rodzaj lutni basowej |
| TERMISIL | nazwa handlowa szkła krzemowo-borowego używanego do produkcji aparatury chemicznej i medycznej |
| TOKSAFEN | środek owadobójczy, zawierający chlorokamfen; stosowany do zwalczania stonki ziemniaczanej, słodyszka rzepakowego i in.; nieszkodliwy dla pszczół; nisko toksyczny dla człowieka i zwierząt domowych. |
| TOMASYNA | uboczny produkt otrzymywany przy produkcji stali o dużej zawartości fosforu, znajdujący zastosowanie jako nawóz sztuczny w rolnictwie |
| TORERO | toreador, torreador, torrero; rzadko: główny uczestnik korridy, zadający bykowi zabójczy cios szpadą; espada, matador |
| TOREUTA | Artysta uprawiający toreutykę, sztukę artystycznej obróbki metalu, metaloplastykę |
| TORFNIAK | złoże torfu; obszar pokryty złożami torfu; torfowisko |
| TROMPA | narożne, stożkowate sklepienie złożone z jednego lub kilku łuków |
| TRZYSZCZ | chrząszcz z rodziny o tej samej nazwie, o długości ciała do 4 cm i jaskrawym ubarwieniu, często z metalicznym połyskiem |
| TUBIASTY | mający kształt tuby |
| TUFOID | tuf zmieniony przez metamorfizm |
| TYBINKA | klapa z półtwardej skóry, będąca częścią siodła |
| TYFTYK | przykrycie na konia, najczęściej jedwabne, barwy szkarłatnej, przetykane złotem |
| TYIYN | 1/100 soma, kirgiskiej jednostki pieniężnej |
| UŻOCKI | przymiotnik od przepływającej przez Ukrainę i Słowację Rzeki Uż. |
| URDZIK | roślina górska z rodziny pierwiosnkowatych; jaślinek |
| URWISTEK | pojedyncza komórka glonu opleciona strzępkami grzybów, rozsypywana przez porosty w procesie rozmnażania bezpłciowego; soredium |
| UWAROWIT | minerał z grupy granatów, krzemian wapnia i chromu |
| WAHABITA | wyznawca muzułmańskiej doktryny religijnej, która głosi powrót do pierwotnej czystości islamu oraz surowości i prostoty obyczajów |
| WAJANDOT | ptak należący do rasy kur typu ogólnoużytkowego, wyhodowanej około roku 1870 w Ameryce Południowej |
| WAŃCZOS | deska na klepkę, zwłaszcza do naczyń bednarskich |
| WARISTOR | warystor; opornik elektryczny, zabezpiecza linie energetyczne przed nadmiernym napięciem |
| WASĄŻEK | zdrobnienie od wasąg - czterokołowy powóz podróżny |
| WELBOT | łódź okrętowa, wiosłowa lub wiosłowo-żaglowa, zwrotna, szybka, wąska, o ostrym profilu, wąskim dziobie i wąskiej burcie. Termin, dziś już historyczny, pochodzi od angielskiej nazwy whaleboat i oznaczał pierwotnie łódź używaną przez wielorybników w czasie polowań. |
| WELLNESS | styl życia, który ma zapewnić dobre samopoczucie, doprowadzić do harmonii pomiędzy ciałem, duchem i umysłem. Na wellness składa się wszystko, czym ludzie się otaczają, co robią, co konsumują, aby czuć się dobrze. Wellness uwzględnia psychologiczne, emocjonalne, intelektualne, towarzyskie, finansowe i fizyczne potrzeby człowieka. |
| WILLEMIT | minerał, krzemian cynku; niekiedy stanowi rudę cynku |
| WINYLOBENZEN | związek aromatyczny z alkenowym łańcuchem bocznym, używany do produkcji polistyrenu i kauczuku syntetycznego; styren |
| WKOLEJNICA | urządzenie służące do umieszczania wykolejonych wagonów z powrotem na szynach |
| WNIJŚĆ | dawniej: wejść |
| WOLFSZPIC | rasa psa stróżującego; szpic wilczy, szpic wilczasty |
| WPORZO | potocznie: w porządku; OK, okay, okej |
| WSADNICA | urządzenie mechaniczne służące do ładowania wsadu oraz wyładowywania koksu |
| WSPIĘGA | wspięga chińska, wigna, fasolnik chiński; roślina zielna z rodziny motylkowatych |
| WYCHUCHOL | ziemnowodny ssak z rodziny kretowatych; desman; chochoł |
| YGGDRASILL | w mitologii północnogermańskiej rodzaj drzewa kosmicznego: gigantyczny, wiecznie zielony jesion, obejmujący stworzony świat i utrzymujący go przy życiu. |
| Słowo zostało usunięte z OSPS | |
| ZAMARNIK | pożyteczna błonkówka z rodziny gąsieniczników |
| ZAPŁOCIE | daw. miejsce za płotem lub przy płocie |
| ZAWCIĄG | bylina lub krzew z rodziny ołownicowatych |
| ZDZIWKO | młodzieżowo: zdziwienie, zaskoczenie |
| ZESPÓRKA | pręt lub rurka przymocowane między dwiema równoległymi blachami prostopadle do nich, w celu wzmocnienia i usztywnienia konstrukcji. |
| ZGĘZIAŁY | w gwarze poznańskiej: zziębnięty, skulony |
| ZGRABKI | zgrabione z pola resztki zżętego zboża |
| ZOIL | niesprawiedliwy, złośliwy krytyk literacki |
| ZOOBENTOS | organizmy zwierzęce żyjące przy dnie morza lub jeziora |
| ZSYPNIA | wyrobisko o dużym nachyleniu lub komin do zsypywania urobku na niższy poziom |